Uitgevonden in de 19e eeuw, maakt de mechanische metronoom het mogelijk om korte tijdsintervallen nauwkeurig te meten. Het apparaat heeft een piramidevorm met een schuine zijde, waarop een beweegbare slinger is bevestigd.
Door gelijkmatig van de ene naar de andere kant te bewegen, helpt het om de frequentie van handelingen te controleren en te synchroniseren zonder uit het ritme te raken. Dit apparaat wordt voornamelijk gebruikt in de muziekwereld — tijdens repetities en concerten.
De metronoom is ook uitgerust met een schaal waarmee de gewenste bewegingsfrequentie kan worden ingesteld. Hoe hoger het gewicht op de slinger is geplaatst, hoe lager de frequentie, en omgekeerd. Tegenwoordig zijn mechanische modellen grotendeels vervangen door elektronische modellen, die vaak een ingebouwde tuner hebben om muziekinstrumenten te synchroniseren.
Geschiedenis van de metronoom
De metronoom werd uitgevonden aan het begin van de 19e eeuw. De uitvinding wordt toegeschreven aan de wetenschapper Dietrich Nikolaus Winkel uit Amsterdam, maar het was de mechanicus en pianist Johann Nepomuk Mälzel die de metronoom praktisch toepasbaar maakte.
Nadat Mälzel de metronoom van Winkel had verbeterd, startte hij de productie ervan in Nederland. Destijds was de belangrijkste functie van het apparaat het aangeven van de maat in muziekcomposities. De beroemde componist Ludwig van Beethoven maakte de metronoom in heel Europa bekend. Hij was de eerste die tempomarkeringen in bladmuziek gebruikte met de afkorting MM (Mälzels Metronoom), gevolgd door een getal, bijvoorbeeld “MM30”, wat 30 slagen per minuut betekende.
In 1895 begon de Duitse ondernemer Gustav Wittner met de seriële productie van de metronoom. Nadat hij het patent had verkregen, produceerde hij eerst het klassieke model van Mälzel en later verbeterde versies. Het bedrijf Wittner, dat naar hem werd vernoemd, werd wereldwijd bekend en staat nog steeds bekend om het produceren van uiterst nauwkeurige mechanische en elektronische metronomen.
In eerste instantie werd de metronoom uitsluitend gebruikt door professionele musici en componisten. Later vond het ook toepassingen buiten de muziekwereld. In 1923 gebruikte de Amerikaanse kunstenaar Man Ray een metronoom in zijn sculptuur “Object to Be Destroyed” — een metronoom met een foto van een vrouwenoog op de slinger.
In 1957 werd het werk van Man Ray gestolen uit een tentoonstellingsruimte in Parijs en door studenten met een revolverschot vernietigd, in het bijzijn van vele getuigen. Dit incident bracht de kunstenaar echter geen schade — integendeel, zijn bekendheid groeide. Man Ray ontving een forse verzekeringsuitkering en produceerde 100 replica’s van zijn werk, die hij “Indestructible Object” (Onverwoestbaar Object) noemde.
De metronoom speelde ook een bijzondere rol tijdens het beleg van Leningrad (1942–1944). In die tijd werd hij gebruikt als waarschuwingsmiddel voor luchtalarmen en beschietingen, omdat de radiocommunicatie was uitgevallen.
Een tempo van 50 slagen per minuut betekende een veilige situatie, terwijl 150 slagen per minuut alarm gaf voor extreem gevaar. Deze historische toepassing werd later vastgelegd in het muziekstuk “Leningrad Metronoom” met tekst van Matusovski en muziek van Basner.
Soorten metronomen
Mechanische metronomen werden tot het einde van de 20e eeuw veel gebruikt, maar tegenwoordig zijn ze bijna volledig vervangen door elektronische modellen, die nauwkeuriger en veelzijdiger zijn. Desondanks blijft Wittner, een bedrijf dat al sinds de 19e eeuw actief is, een toonaangevende fabrikant.
Elektronische metronomen hebben een totaal ander uiterlijk en bieden meer functies. In plaats van een piramide met een slinger, zijn het compacte plastic apparaten met knoppen en een digitaal scherm. Enkele belangrijke kenmerken van elektronische metronomen zijn:
- Compact formaat. Elektronische metronomen zijn licht, plat en gemakkelijk mee te nemen in een zak, map of tas.
- Breed tempobereik. Moderne modellen bieden een bereik van 30 tot 280 slagen per minuut.
- Multifunctionaliteit. De standaard klikgeluiden kunnen worden vervangen door pieptonen of andere geluiden.
- Geheugen om ritmepatronen op te slaan en later af te spelen.
- Extra functies: ingebouwde tuner, stemvork, opnamefunctie en timer.
- Gebruik in het donker. Dankzij een scherm met achtergrondverlichting kan de metronoom ook in slecht verlichte ruimtes worden gebruikt.
Als Mälzel en Wittner deze moderne functies zouden zien, zouden ze ongetwijfeld verbaasd zijn. Elektronische metronomen overtreffen de mechanische modellen in bijna alle opzichten, behalve één: ze zijn afhankelijk van stroom. Mechanische metronomen daarentegen werken met een veermechanisme en hebben geen elektriciteit nodig.
De metronoom op onze website is compatibel met alle browsers en besturingssystemen. Het starten van het programma is eenvoudig. Een handig hulpmiddel voor iedereen die in het juiste ritme wil blijven.