მეტრონომი

XIX საუკუნეში შექმნილი მექანიკური მეტრონომი საშუალებას აძლევს მომხმარებელს ზუსტად გაზომოს მოკლე დროის შუალედები. მოწყობილობას აქვს პირამიდის ფორმა, რომლის ერთ მხარეზე მოძრავი პენდულუმია (ქანქარა) განთავსებული.

პენდულუმის რიტმული მოძრაობა ერთი მხრიდან მეორისკენ თანაბარ შუალედებში ეხმარება მომხმარებელს სიხშირისა და რიტმის კონტროლსა და სინქრონიზაციაში. მეტრონომი ყველაზე ხშირად გამოიყენება მუსიკის სფეროში — რეპეტიციებსა და კონცერტებზე.

მეტრონომის კონსტრუქცია მოიცავს სკალას, რომელიც მომხმარებელს აძლევს საშუალებას, დაარეგულიროს საჭირო სიხშირე (ბითები წუთში). რაც უფრო მაღლა მდებარეობს სიმძიმე პენდულუმზე, მით უფრო ნელია ტემპო, და პირიქით. დღესდღეობით მექანიკური მოდელების უმრავლესობა ჩანაცვლებულია ელექტრონული ვერსიებით, რომლებიც ხშირად მოიცავს ჩაშენებულ ტიუნერს მუსიკალური ინსტრუმენტების სინქრონიზაციისთვის.

მეტრონომის ისტორია

მეტრონომი გამოიგონეს XIX საუკუნის დასაწყისში. ამ გამოგონებას უკავშირებენ ამსტერდამის მეცნიერ დიტრიხ ნიკოლაუს ვინკელს (Dietrich Nikolaus Winkel), თუმცა პრაქტიკული დანიშნულება მიანიჭა მექანიკოსმა და პიანისტმა იოჰან ნეპომუკ მელცელმა (Johann Nepomuk Mälzel).

ვინკელის მეტრონომის გაუმჯობესების შემდეგ მელცელმა დაიწყო მისი წარმოება ნიდერლანდებში. იმ პერიოდში მისი ძირითადი დანიშნულება მუსიკალურ კომპოზიციებში ტემპოს აღნიშვნა იყო. მეტრონომი განსაკუთრებით პოპულარული გახდა კომპოზიტორ ლუდვიგ ვან ბეთჰოვენის (Ludwig van Beethoven) წყალობით, რომელმაც პირველი დაიწყო ტემპოს აღნიშვნა ნოტებში „MM” (Metronome de Mälzel) ფორმატით. მაგალითისთვის, „MM30” ნიშნავდა 30 ბითს წუთში.

1895 წელს გერმანელმა მეწარმემ გუსტავ ვიტნერმა (Gustav Wittner) დაიწყო მეტრონომის სერიული წარმოება. პანტენტის მიღების შემდეგ მან თავდაპირველად მელცელის კლასიკური მოდელი გამოუშვა, ხოლო მოგვიანებით დაიწყო გაუმჯობესებული ვერსიების წარმოება. კომპანია Wittner, რომელიც ვიტნერის სახელთან ასოცირდება, დღესაც ცნობილია მაღალი ხარისხის მექანიკური და ელექტრონული მეტრონომების წარმოებით.

თავდაპირველად მეტრონომი მხოლოდ პროფესიონალ მუსიკოსებსა და კომპოზიტორებს ემსახურებოდა. თუმცა, 1923 წელს ამერიკელმა მხატვარმა მენ რეიმ (Man Ray) მეტრონომი გამოიყენა თავის სკულპტურულ ნამუშევარში „განადგურებისთვის განწირული ობიექტი” („Object to Be Destroyed”). სკულპტურა შედგებოდა მეტრონომისგან, რომლის პენდულუმზეც ქალის თვალის ფოტო იყო მიმაგრებული.

1957 წელს პარიზის გამოფენიდან ეს ნამუშევარი მოიპარეს და სტუდენტების ჯგუფმა, მაყურებლების თვალწინ, რევოლვერით ესროლა და გაანადგურა. ეს მოვლენა არა მხოლოდ არ ავნებდა მენ რეის კარიერას, არამედ კიდევ უფრო განადიდა იგი. მან მიიღო დიდი სადაზღვევო კომპენსაცია და შექმნა ნამუშევრის 100 რეპლიკა, რომელთაგან თითოეულს უწოდა „განადგურება შეუძლებელი ობიექტი” („Indestructible Object”).

მეტრონომს მნიშვნელოვანი როლი ჰქონდა ლენინგრადის ბლოკადის დროსაც (1942–1944). მაშინ, როდესაც რადიოეთერი გაწყვეტილი იყო, მეტრონომი გამოყენებული იყო საჰაერო შეტევებისა და საარტილერიო დაბომბვის სიგნალად.

თუ მეტრონომი 50 ბითს წუთში ასრულებდა, ეს ნიშნავდა უსაფრთხო მდგომარეობას. ხოლო 150 ბითს წუთში — უკიდურეს საფრთხეს. ეს ისტორიული მოვლენა შემდგომში აღბეჭდილი იყო მუსიკალურ ნაწარმოებში „ლენინგრადის მეტრონომი” („Leningrad Metronome”), რომლის ტექსტის ავტორი იყო მატუსოვსკი, ხოლო მუსიკის — ბასნერი.

მეტრონომის სახეობები

მექანიკური მეტრონომები ფართოდ გამოიყენებოდა XX საუკუნის ბოლომდე. თუმცა დღესდღეობით მათ თითქმის მთლიანად ჩაანაცვლეს ელექტრონულმა მოდელებმა, რომლებიც უფრო ზუსტია და მეტი ფუნქციით გამოირჩევა. მიუხედავად ამისა, კომპანია Wittner, რომელიც XIX საუკუნიდან მოღვაწეობს, კვლავ რჩება ინდუსტრიის ლიდერად.

ელექტრონული მეტრონომები სრულიად განსხვავებულია როგორც დიზაინით, ისე ფუნქციებით. ისინი აღარ არიან პენდულუმიანი პირამიდის ფორმის, არამედ კომპაქტური პლასტმასის მოწყობილობებია ღილაკებითა და ციფრული ეკრანით. მათი ძირითადი მახასიათებლებია:

• კომპაქტური ზომა. ელექტრონული მეტრონომი მსუბუქია და მარტივად ეტევა ჯიბეში, საქაღალდეში ან ჩანთაში.
• ტემპოს ფართო დიაპაზონი. თანამედროვე მოდელებს აქვთ 30-დან 280 ბითამდე რეგულირების შესაძლებლობა.
• მრავალფუნქციურობა. სტანდარტული კლიკის ხმა შეიძლება შეიცვალოს სხვადასხვა ხმებით, როგორიცაა ბიპი ან სხვა ტონები.
• მეხსიერების ფუნქცია, რომელიც საშუალებას გაძლევთ შეინახოთ და გაიმეოროთ რიტმის შაბლონები.
• დამატებითი ფუნქციები: ჩაშენებული ტიუნერი, პიჩ-პაიპი (საგუნი), ჩასაწერი მოწყობილობა და ტაიმერი.
• გამოყენება ბნელში. განათებული ეკრანი უზრუნველყოფს ტემპოს კონტროლს დაბალი განათების პირობებშიც.

თუ მელცელს და ვიტნერს დღეს შეეძლოთ ამ თანამედროვე მეტრონომების ნახვა, ისინი აუცილებლად გაოცდებოდნენ. თანამედროვე ელექტრონული მოდელები თითქმის ყველა ასპექტში სჯობს მექანიკურს — გარდა ერთი: მათ სჭირდებათ ელექტროენერგია. ხოლო მექანიკური მეტრონომები მუშაობენ ზამბარის მექანიზმით და არ საჭიროებენ კვებას.

ჩვენს ვებგვერდზე არსებული მეტრონომი თავსებადია ყველა ბრაუზერსა და ოპერაციულ სისტემასთან. მისი გაშვება მარტივია. ეს არის შესანიშნავი ინსტრუმენტი მათთვის, ვისაც სურს შეინარჩუნოს რიტმი და სიზუსტე.